Spoorpunt renovatie

“Op de wigvormige strook in de bocht is een bijzonder woonblok gebouwd dat bijna tegen de Hofpleinlijn aan staat. Door de nabijheid van de trein is het nooit een aantrekkelijke plek geweest om te wonen en is het pand aan het einde van de 20e eeuw slecht onderhouden. In de jaren 90 zijn er renovatieplannen gemaakt en zijn de bewoners verhuisd, maar nooit meer teruggekomen. Sindsdien staat het pand leeg en zijn de ramen dichtgezet en een lelijke vlek in de wijk is geworden. Het gebouw is bijna 15 jaar niet bewoond/gebruikt en door onder andere lekkages in verval geraakt. De laatste jaren zijn er tegen uitvallende stenen voorzieningen getroffen en ter compensatie gevelkunstwerken opgehangen.  Het blok is gebouwd in de Rotterdamse stapeling met een interne trap over twee verdiepingen naar een halve zolderverdieping. Uniek voor deze situatie is de bedrijfsruimte op de begane grond zodat de typische Rotterdamse stapeling als het ware een verdieping is opgetild.
Plannen: Vanaf 2006 rijdt er geen trein meer over het spoorwegviaduct en heeft Vestia met drie andere woningbouwcorporaties de bijna 2 km hofpleinlijn gekocht t.b.v. de leefbaarheid in de wijk. In het masterplan 2011 had Vestia hoogbouw ter plaatse van de Spoorpunt gepland. De gemeente, de eigenaar van het pand, heeft na de corporatiecrisis de ontwikkeling zelf weer opgepakt om het blok als collectieve klushuizen op de markt te zetten. Architectenbureau PutterPartners heeft de haalbaarheidstudie gemaakt en vanaf 2015 wordt naar kluskandidaten gezocht.” Uit: Rotterdam woont, auteur: LvZ

Gevel Spoorpunt, oktober 2018. Foto Mári Glas

Na jaren waarin dit gebouw vooral het nadeel van de twijfel kreeg, is Het Spoorpunt dan eindelijk gerenoveerd, tenminste van buiten.
Met dank aan de (corporatie)crisis!
Zo zag de door Vestia geplande nieuwbouw eruit:

Nieuwbouwplan Spoorpunt, Masterplan 2011, ontwerp Bergen Kolpa Architecten. Aanblik vanaf de geplande wandelboulevard op de Hofbogen.

Geen kwaad woord over het ontwerp - de opdeling van de bouwmassa's in kleinere en terugspringende eenheden is een goede ingreep - maar op deze plek missen we er niets aan.

Nieuwbouwplan Spoorpunt, Masterplan 2011, ontwerp Bergen Kolpa Architecten. Gezien vanaf het noorden.

Waarom iets nieuws bouwen, als een oud gebouw deel uitmaakt van ons collectief geheugen en bovendien een architectonisch pareltje is?

Voorgevel Spoorpunt, oktober 2018. Foto Mári Glas

Nou ja, een pareltje...
Uit het citaat waarmee ik dit artikel begon blijkt dat niet iedereen er zo over dacht.
Soms is een enkel nadeel - 'de nabijheid van de trein' - genoeg om een plan tot mislukking te veroordelen.
Maar ook toen de trein voorgoed verdwenen was, hadden de sloopplannen de voorkeur.

Architectonische waarde

Het oorspronkelijke gebouw was een schoolvoorbeeld van de trefzekere inzet van relatief bescheiden maar uiterst doeltreffende architectonische middelen.
Zo was de indeling van de taartpunt aan de gevel af te lezen: ter plaatse van de punt van de taart brede appartementen en daar waar het blok dieper is een smaller geveldeel aan de straat.
Door de ondiepe maar gebeeldhouwde erkers met hoekramen ontstaat een interessant gevelritme:

Gevel Spoorpunt, erkers met hoekramen.
Foto Mári Glas, oktober 2018. 

Vanuit de lucht blijkt de 'taartpunt' vooral suggestie, want de achtergevels zijn rechtgetrokken:

Uit 'Rotterdam woont', luchtfoto van het oorspronkelijke bouwblok

Toch is het beeld vanaf de Insulindestraat overtuigend:

Kop Spoorpunt, oktober 2018. Foto Mári Glas

Dit bescheiden woonblok is dan ook een mooi voorbeeld van de essentie van architectuur: ruimte maken - in dit geval op een ogenschijnlijk onmogelijke plek - en een effectief gebruik van schaal, ritme en materiaal. Goedbeschouwd is het een wonder dat het er is gekomen, want op enkele plekken raken de Hofbogen bijna letterlijk aan het gebouw:

Raaklijn Spoorpunt/Hofbogen, oktober 2018. Foto's Mári Glas

Gelukkig werden de meeste originele details in de nieuwe renovatie gekoesterd.
Wel zijn er nieuwe franse balkons, waardoor de ononderbroken reeks van de raampartijen uit het oorspronkelijke ontwerp verloren zijn gegaan: 

Voorgevel Spoorpunt, oktober 2018. Foto Mári Glas

Veronderstel dat de architect - volgens de huidige mode - gekozen had voor een 'strakke' gemetselde gevel zonder verdere details, met een gelijke verdeling van gelijke ramen?
Dat was functioneel en efficiënt geweest, en in ieder geval goedkoper.
Dan had de gevel er, ondanks de inhoudelijk verdeling van de taartpunt, misschien wel zo uit gezien:

Appartementenblok van A3-Architecten

Ook mooi natuurlijk, maar het onderstaande is toch een wereld van verschil:

Impressie van casco-gerenoveerde woningen 'Eén blok stad' van Era contour, 2017.

Op de kop komt net als vroeger een winkel- of horecavoorziening:

Kop begane grond Spoorpunt, oktober 2018. Foto Mári Glas

Ondanks de trefzekere architectonische zeggingskracht, was dit gebouw uit 1922 gedurende lange tijd een zogeheten 'anonymous', zowel architect, als opdrachtgever en aannemer zijn onbekend:

Uit 'Rotterdam woont', auteur LvZ

Maar misschien is het ontbreken van een al te opdringerig architectenego voor gebouwen soms wel goed nieuws.
In dit geval is er bovendien veel oog voor details:

Details Spoorpunt, oktober 2018. Foto's Mári Glas

Inmiddels blijken er dan ook veel meer liefhebbers te zijn van dit gebouw.
Voor de als als casco-gerenoveerde woningen liep het zelfs storm.
De prijs liep dan ook snel op, mogelijk door het onverwacht hoge aantal - 9000, heb ik me laten vertellen - geïnteresseerde kopers.

Urbannerdam, december 2015: Oproep tot herontwikkeling van het bestaande bouwblok

De achterkant van het gebouw - nooit het mooiste stuk - is relatief modern.
Langs de gevel loopt een glazen trappenhuis dat enkele korte galerijen ontsluit.

Achteraanzicht Spoorpunt met Hofbogen. Foto Mári Glas, oktober 2018. 

De gevelconstructie van het trappenhuis had wel wat ranker gekund, maar gelukkig valt dit niet erg op.
Maar de kop van het gebouw is tenminste ook aan de achtergevel (Hofbogen) voorzien van de zorgvuldig gemetselde dakrand - deze dakrand is bij de renovatie helemaal opnieuw gemetseld - en overal van de prachtige, gelaagde kozijnen:

Achteraanzicht Spoorpunt met Hofbogen. Foto's Mári Glas, oktober 2018. 

De appartementen

Maar hoe is het binnen?
De oorspronkelijke indeling blijkt behoorlijk overhoop gehaald.
Verschillende dragende muren zijn verwijderd, wat constructief gezien een behoorlijke 'uitdaging' moet zijn geweest.
Verder wordt duidelijk wat 'casco-gerenoveerd' precies inhoudt:

Gebruikssporen in casco-gerenoveerd appartement.
Foto Mári Glas, oktober 2018. 

Zo zijn de sporen van de oude schoorstenen nog overal zichtbaar.
De bestaande muren vertellen allemaal hun eigen verhaal:

Muren om te lezen, in casco-gerenoveerde appartementen.
Foto's Mári Glas, oktober 2018. 

De soms in horizontale en soms in verticale richting samengevoegde appartementen zijn groter dan de oorspronkelijke woningen.
In de woning op onderstaande afbeelding zijn nog enkele bestaande binnenwanden gehandhaafd:

Casco-gerenoveerde maisonnette in diepste bouwblok (zuidelijk deel). 
Foto Mári Glas, oktober 2018. 

Maar de meeste appartementen zijn geheel vrij indeelbaar.
De nieuwe bewoners maken dan ook vrijwel allemaal gebruik van een (interieur)architect om de woning verder in te delen en af te werken.
Het water loopt je in de mond als je in de prachtige ruimtes rondloopt:

Casco-gerenoveerde appartementen zonder binnenmuren in middeldeel.
Foto's Mári Glas, oktober 2018. 

Vooral de appartementen op de rondgemetselde 'kop' van het gebouw zijn prachtig.
Zoek de verschillen op onderstaande afbeeldingen:

Casco-gerenoveerde appartementen in de kop van het gebouw (noordelijk deel). Foto's Mári Glas, oktober 2018. 

Hoewel het ene casco meer tot de verbeelding spreekt dan het andere, zijn de kozijnen overal bijzonder mooi:

Raampartijen en uitzicht casco-gerenoveerde appartementen.
Foto's Mári Glas, oktober 2018. 

Door de zorgvuldige detaillering van de kozijnen is de geschiedenis van het gebouw overal voelbaar.
Eenmaal binnen wordt bovendien duidelijk hoe groot de waarde van erkers - hoe minimaal ook - en hoekramen voor de bewoners is.
De relatief prijzige - want niet recht-toe-recht-aan - erkers worden in nieuwbouw helaas zelden gemaakt.
Het uitzicht wisselt telkens, zelfs binnen één appartement:

Raampartijen en uitzicht casco-gerenoveerde appartementen.
Foto's Mári Glas, oktober 2018.

Ondanks de inspirerende renovatie is er helaas wél een punt van zorg, en dat is de naderende verkoop van de Hofbogen aan een commerciële partij.
Zal de 'groene' potentie van de Hofbogen - die veel gewicht kunnen dragen - tot volle wasdom worden gebracht, of is er straks slechts uitzicht op een sedum-dak met wat pallets?
Dit is voor de kersverse bewoners van Spoorpunt ongetwijfeld een interessante vraag, net als voor alle overige betrokkenen in de wijk.