Brexit en het financiële hart van Europa

De Britten verlaten de Europese Unie. Zelf had ik verwacht dat de (tien procent) zwevende kiezers zouden flirten (een beetje dreigen!) met de Brexit, maar uiteindelijk toch voor veilig zouden kiezen. Je weet immers wat je hebt, maar niet wat je krijgt. De pond maakt meteen de grootste val in de geschiedenis.

Evenmin had ik verwacht dat ik zo geschokt zou zijn door een Brexit. Enkele dagen geleden schreef ik over "Dit kan niet waar zijn" van Joris Luyendijk, over de Londense City. Wat betekent de Brexit voor het financiële centrum van Europa? Engeland hoort natuurlijk nog gewoon bij Europa, net als Zwitserland. De economische verbondenheid blijft.

"Goed. Alea iacta est! We gaan terug naar Brittannia."
Uit Asterix en de Britten.

Hoe dan ook: een keerpunt voor Europa. De situatie is bovendien zo complex dat niemand weet wat er gaat gebeuren. Deze uitslag komt overduidelijk niet uit Londen, schrijft De Volkskrant. Noch zijn het de Schotten of de Ieren geweest. Het blijken vooral de Noord-Engelse industriesteden die massaal tegen hebben gestemd. Voor een deel mensen die anders helemaal niet stemmen. Een nogal dodelijke schop tegen de gevestigde orde dus, vanuit de oude arbeiderswijken. 

Hoewel de tweedeling arm-rijk nergens pregnanter is dan in Londen, komt deze Brexit evenmin van de slechtst verdienende en zwaarst belaste onderlaag. De omvangrijke dienstensector in Londen bestaat immers voor een groot deel uit immigranten (Polen, Afrikanen) die helemaal niet mógen stemmen. En als werknemers in de Londense dienstensector wél mogen stemmen hebben ze er helemaal geen tijd voor, rennend van het ene naar het andere onderbetaalde baantje.

Intussen naderen onze vrienden de kust van Brittannia...
"Hebben jullie vaak last van de mist?"
"Oh nee! Alleen als het niet regent"
Uit Asterix en de Britten.

Uit De Volkskrant: Londen begint steeds meer trekken van een stadstaat te vertonen. Een Global City, die door deze "plaatselijke" ontwikkelingen, door een mokkend en rancuneus achterland, weer even met beide benen op de grond wordt gezet.

Vooral de mensen die hun positie in de afgelopen jaren steeds hebben zien verslechteren, blijken tegen te hebben gestemd. Het Brexit-kamp heeft de (redeloze) angst voor immigranten en het vluchtelingendebat misbruikt om hun punt te maken. Zonder de verregaande versimpeling van de oorzaken van werkeloosheid, armoede en toenemende ongelijkheid was het Brexit-kamp waarschijnlijk niet in deze missie geslaagd.

De werkelijke oorzaken van, bijvoorbeeld, het uithollen van de verzorgingsstaat of de tanende macht van de vakbonden - mondialisering, opportunistische politici, neoliberalisme, corporatisme, agressieve multinationals - lijken nauwelijks op nationale schaal aan te pakken. Dat het niet lukt om concrete schuldigen aan te wijzen voor een complexe cocktail van problemen betekent echter niet dat de behoefte eraan zomaar verdwijnt. Het lijkt zo heerlijk simpel: de immigranten pikken onze banen en voorzieningen in en wij Britten moeten tenminste het immigratiebeleid weer zelf in de hand hebben. 

Voor de goede orde: de (mondiale) vluchtelingenstromen zijn het gevolg van extreme ongelijkheid, en niet de oorzaak. Normale banen met een menswaardig loon worden niet ingepikt, maar wegbezuinigd of verplaatst naar lagelonenlanden. Elke week verdwijnen er duizenden banen, bij beursgenoteerde bedrijven, in hun zoveelste afslank- en automatiseringsronde. Het werk dat overblijft (dienstensector) wil geen enkele Brit nog doen.

De Brexit is... éng, maar - toegegeven - ook interessant.

Global City's neigen ertoe om zich van hun achterland te isoleren. Zoals Luyendijk schrijft: de hoogopgeleide en meertalige werknemers in de City hebben meer gemeen met hun soortgenoten in andere Global City's, waar dan ook ter wereld, dan met de rest van de Londense bevolking. Ze lezen dezelfde boeken en kijken naar dezelfde films. Vaak hebben ze in verschillende landen gewerkt of gestudeerd.

Hun exorbitant rijke werkgevers hebben ronduit schijt aan het achterland. Hoewel multinationals profiteren van allerlei uit belastingcenten betaalde voorzieningen voelen ze zich volstrekt onafhankelijk van wat er in een land gebeurt. Zij creëren immers banen, en dus doet de regering ALLES om hen binnenboord te houden. Dit geeft multinationals een bijna onaantastbare onderhandelingspositie.

Achterland?! Hoezo talloos veel miljoenen die niet zoveel hebben met het concept "supermens"? Dat zijn toch allemaal... losers?

Die talloos veel gemarginaliseerde miljoenen geven nu een welgemikte trap terug. Wij zijn er óók nog, lijken ze te willen zeggen. Helaas zonder goed na te denken over de mogelijke gevolgen. Want je kan altijd nog uit de Unie, maar terugkeren zal niet lukken, zoals een verstandige Brit zich gisteren op het journaal liet ontvallen.

Even later...
"Weet je wat best handig zou zijn, Asterix? Een tunnel van Brittannia naar Gallia... Dan zou je nooit last hebben van mist of regen!"
Uit Asterix en de Britten.

Deze electorale protestgolf doet mij denken aan de aantrekkingskracht die een naderende oorlog vaak op mensen uitoefent. Want zodra het verschijnsel 'oorlog' weer enkele generaties uit het collectieve geheugen verdwenen is, weet niemand meer wat oorlog precies betékent. "Kom maar op", denkt een deel van de mensen dan, "dan gebeurt er tenminste eens iets". Met de Brexit zal inderdaad zeker íets gebeuren, maar of deze ontevreden kiezers er baat bij zullen hebben?

Misschien opent de Brexit een "doos van Pandora", waarmee een bak ellende over de Britten wordt uitgestort, en mogelijk zelfs over Europa. Die deksel moet er weer op, want Europa heeft uitstel nodig. Pas op de plaats. En hoop: voor al die mensen die zich binnen het huidige systeem overbodig voelen. Want wat doen we met alle ontevreden kiezers in Frankrijk, Nederland, Duitsland?

Food for thougt: misschien betekent deze uitslag dat de (eerst en vooral economische!) elite even met de neus gedrukt wordt op de "talloos veel miljoenen" die binnen het huidige economische systeem weliswaar tamelijk overbodig zijn, maar nog altijd over stemrecht beschikken. Hopelijk slaat deze uitslag tenminste een bres in de arrogantie van een systeem dat bijna uitsluitend op economische leest geschoeid is. 

"Inderdaad! Wij koesteren al geruime tijd plannen in die richting, maar het zal nog wel even duren!"
Uit Asterix en de Britten.

Maar het kan óók zijn dat binnen nu en tien jaar het algemene stemrecht binnen Europa zal worden afgeschaft. Te beginnen met die levensgevaarlijke referenda. Het volk heeft immers nergens verstand van, dat blijkt maar weer. Toch?

Zegt u: zo ver zal het niet komen? (dit zou niet waar kunnen zijn!) Joris Luyendijk heeft zijn boek over de bankiers niet toevallig "dit kan niet waar zijn" genoemd. De titel benadrukt dat dit boek gaat over uiterst onwaarschijnlijke dingen die, desondanks, al gebeuren. Niet eens in de exotische binnenlanden van een ver oord, maar hier en nu, in het financiële hart van Europa!